Lời Bài Hát: Chiếc Áo Nàng Sa Rết (Tân Cổ), Viết Tiếp Câu Chuyện Nàng Sa Rết…
Khu mộ chị Néang Nghés trở thành điểm sinh hoạt văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số Khmer
Vùng đất cách mạng
Ngày nay, trên cánh đồng gò Xóp Khmóch, đối diện chùa Xre Bưng (xã Ô Lâm, huyện Tri Tôn), khu mộ liệt sĩ Néang Nghés khá nổi bật. Ngoài phần mộ chính được xây dựng trang trọng, xung quanh lát đá granit, khuôn viên khu mộ được thiết kế như một công viên nhỏ, có cây xanh, ghế đá để đồng bào DTTS trong vùng đến sinh hoạt, nghỉ ngơi. Đây là địa chỉ đỏ, là niềm tự hào của đồng bào DTTS Khmer vùng Bảy Núi.
Bạn đang xem: Lời bài hát: chiếc áo nàng sa rết
Thời điểm này, ngụy quyền đẩy mạnh xây dựng lực lượng, gia tăng quân số nhằm đối phó lực lượng cách mạng. Đầu năm 1962, ngoài lực lượng dân vệ, thanh niên chiến đấu vũ trang, địch còn tăng cường cho Tri Tôn 3 đại đội lính bảo an, đóng ở các xã Ô Lâm, Lê Trì, Cô Tô, Lương Phi và Châu Lăng; tăng cường thêm 2 đại đội biệt động quân đóng ở khu vực đồng tràm Lương An Trà, đồn Lò Gạch và các đồn ở Ba Chúc để hành quân càn quét, hỗ trợ cho việc xây dựng ấp chiến lược.
Người con gái kiên trung
Bằng những thủ đoạn gom dân tàn bạo, địch đã lấn chiếm hầu hết vùng giải phóng có dân ở các xã: Ô Lâm, An Tức, Lương Phi và Lê Trì. Nhiều cán bộ, đảng viên không bám được dân phải trở ra căn cứ. Các cơ quan của Tỉnh ủy lúc này cũng dời từ đồng tràm Lương An Trà về núi Dài (Ô Tà Sóc) hoạt động. Song song đó, chỉ đạo các địa phương tập trung chống phá địch lập ấp chiến lược bằng cả 3 lực lượng, quân sự, chính trị và binh vận.
Tháng 3/1962, Huyện ủy Tri Tôn phát động cuộc đấu tranh lớn có hàng ngàn quần chúng xã Núi Tô, Ô Lâm tham gia, có cả sư sãi, à cha kéo vào quận lỵ Tri Tôn đấu tranh chống địch bắn phá, dỡ nhà, gom dân. Đoàn biểu tình của xã Ô Lâm do chị Néang Nghés tổ chức và lãnh đạo nhân dân kéo tới dinh Quận trưởng Tri Tôn. Với khí phách hiên ngang, khẳng khái, chị Néang Nghés đã dùng những lời lẽ sắc bén mà chân thành, có tình, có lý, được quần chúng và cả binh sĩ của địch hưởng ứng, đồng tình, khiến tên Quận trưởng lúng túng, buộc lòng hứa hẹn cho qua. Cuộc đấu tranh giành thắng lợi, chị Néang Nghés được quần chúng thêm tin yêu, còn kẻ thù càng căm tức, quyết kết tội chị cho bằng được.
Nguồn cảm hứng bất tận
Chị Néang Nghés hy sinh khi mới 20 tuổi, lứa tuổi thanh niên đang tràn đầy sức sống. Chị nằm xuống, nhưng khí tiết cách mạng vẫn hiên ngang, càng làm sôi sục thêm ý chí căm thù bọn ác ôn của đồng bào DTTS Khmer. Cảm phục chị, ông Chau Sek và Chau Yết đã dùng tầm vông và đệm bàng làm chiếc cáng, lén bọc thi thể chị mang ra gò Xóp Khmóch, đối diện chùa Xre Bưng chôn cất. Huyện ủy Tri Tôn đã tổ chức lễ truy điệu Néang Nghés trọng thể. Bí thư Huyện ủy tuyên dương công trạng và phát động toàn Đảng, toàn dân, toàn quân huyện Tri Tôn học tập tấm gương hy sinh cao cả, oanh liệt của chị, tuyên bố công nhận Néang Nghés là đảng viên chính thức của Đảng.
Phó Chủ tịch UBND huyện Tri Tôn Trần Minh Giang cho biết, là người nữ DTTS Khmer đầu tiên của An Giang được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, chị Néang Nghés là biểu tượng của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, của tình đoàn kết gắn bó keo sơn giữa dân tộc Kinh - Khmer. “Tên tuổi và tấm gương chiến đấu hy sinh của chị Néang Nghés sẽ còn mãi với quê hương Tri Tôn và sống mãi trong lòng mỗi chúng ta” - ông Giang nhấn mạnh.
Xem thêm: Den pin doi dau trung quoc chất lượng, giá tốt, den pin doi dau trung quoc
Vừa qua, Huyện ủy, HĐND, UBND, UBMTTQVN huyện Tri Tôn đã long trọng tổ chức kỷ niệm 60 năm ngày hy sinh của nữ anh hùng Néang Nghés (10/2 âm lịch). Câu chuyện về tấm gương oai hùng của chị vẫn được ghi nhớ và viết tiếp…
Trải qua gần nửa thế kỷ, nhưng hình tượng nàng Sa Rết xinh đẹp, kiên cường trong ca khúc Chiếc áo nàng Sa Rết vẫn còn sống mãi trong lòng nhiều người xem.
 |
Ai là nàng Sa Rết ?
Năm 1968, bài ca Chiếc áo nàng Sa Rết do nhạc sĩ kiêm nhà văn Trình Minh Trị, Trưởng đoàn văn công An Giang (sau này là Phó ban Tuyên giáo tỉnh An Giang) sáng tác ký tên Trình Minh, biểu diễn nhiều nơi trong khói lửa chiến tranh đã được bộ đội, chiến sĩ, người dân mến mộ. Bà Trần Thị Yểm (nay đã 63 tuổi), từng lưu diễn trong Đoàn văn công An Giang, nhớ lại ca khúc ấy khi diễn dưới hình thức ca múa kịch dài độ 25 phút. Bà nói ca khúc này phải kết hợp với múa mới diễn tả được cái hay của bài hát. Khơi gợi lại chuyện xa xưa, đột ngột bà cất tiếng hát: “Nàng Sa Rết ơi. Từ lâu xa vắng anh nhớ phum nhớ nàng. Nhìn ngọn núi Tô mà anh như thấy Sa Rết đang ngồi dệt tơ. Gặp sông lòng nhớ suối. Gặp em anh nhớ buổi chúng mình giã gạo dưới ánh trăng đêm nào...”.
Sinh thời, Trình Minh viết nhiều bài hát nhưng ca khúc Chiếc áo nàng Sa Rết để lại ấn tượng trong lòng công chúng. Sau đó, vợ chồng Thanh Điền - Thanh Kim Huệ biên soạn lại thành bài vọng cổ lưu diễn nhiều tỉnh Nam bộ được đông đảo khán giả ái mộ.
Nhưng nàng Sa Rết là ai? Rất nhiều suy đoán về nàng Sa Rết theo nhiều hướng khác nhau. Nhưng theo bà Yểm thì nàng Sa Rết trong ca khúc được lấy cảm hứng từ Néang Nghés, một cô gái trẻ người Khmer rất đẹp, sinh trưởng ở xã Ô Lâm, H.Tri Tôn, An Giang. Lịch sử An Giang ghi nhận Néang Nghés, sinh năm 1942, nguyên quán xã Ô Lâm, tham gia cách mạng và bị địch bắt. Bị tra tấn dã man, bị cắt vú, bị cắt tai... nhưng chị kiên định không khai báo. Cuối cùng địch đã giết chết chị, lúc chị bước vào tuổi 20.
Theo bà Yểm, ca khúc nàng Sa Rết thì phần kết có thay đổi, có hậu hơn, đó là nàng Sa Rết không chết mà sống cùng người yêu.
Chết danh với nàng Sa Rết
 |
Năm 1968, cô gái Trần Thị Yểm bước vào tuổi 16. Với vóc dáng thanh mảnh, đôi mắt đen lúng liếng, gương mặt thanh tú, mái tóc dài óng ả, Yểm đã được ông Trình Minh chọn vào vai nàng Sa Rết trong những lần lưu diễn ca múa kịch Chiếc áo nàng Sa Rết. Và từ ấy, Yểm chết danh cùng nhân vật, đi đâu người ta cũng gọi là nàng hay nàng Sa Rết. Nhắc lại chuyện xưa, bà cười: “Giờ tôi đã bước qua hàng 60 rồi, đã là bà già Sa Rết mà bạn bè cô chú gặp lại gọi là nàng nghe ngại quá”.
Có chút gì đó buồn xa xăm trên gương mặt, nàng Sa Rết thanh mảnh ngày nào vẫn đượm nét duyên xưa, nhưng đôi mắt hút hồn ngày nào giờ gần như đã lòa, phải đeo kính râm. Có lẽ vậy nên trong lời tâm sự, nhớ chuyện xưa bà cứ dợm đứng lên múa như nàng Sa Rết ngày nào, thỉnh thoảng cao hứng bà lại ngân nga: “... Đường về xóm em, nhìn qua bóng dáng sao giống anh bộ đội, đầu đội nón nan, mặt anh tươi sáng như ánh trăng treo đầu non...”.
Ký ức bà như vỡ vụn quay quắt bao chuyện xa xưa. Ấy là thời chiến tranh, đoàn văn công vừa ca múa giúp người dân, bộ đội giải trí vừa kiêm nhiệm thêm tải thương, tải đạn. Lúc ấy đạn bay, bom nổ nên chuyện sống chết chỉ trong chớp mắt, ngồi bên nhau mà chẳng biết giờ nào phân ly. Trong tình cảnh ấy nên người và người sống nhau hết lòng. Bà kể lúc ấy trình diễn, những đêm tối trời, dân quân bên nhau ngồi đốt đuốc xem, khi có máy bay địch thì dụi tắt đuốc. Sau này hòa bình, những người xưa cứ gặp bà đòi bằng được bà phải diễn nàng Sa Rết cho xem. Bà kể: “Năm 2004, tôi đã có tuổi, vậy nhưng nhiều người vẫn tha thiết kêu tôi diễn lại Chiếc áo nàng Sa Rết để tưởng nhớ chiến trường xưa, đồng đội kẻ mất người còn. Lúc ấy, tôi đâu còn thanh mảnh như ngày nào thấy ngại lắm nhưng do yêu cầu quá nên nhận lời ra múa. Vậy mà tới đoạn nàng Sa Rết gặp lại người xưa nhiều người mủi lòng, ông Nguyễn Minh Nhị (nguyên Chủ tịch UBND tỉnh) xem tới đây nhớ lại thời chiến đấu nên khóc sụt sùi”.
Nhớ lại chuyện xưa bà cười, do nàng Sa Rết quá ấn tượng nên năm 1970, nhiếp ảnh gia Lâm Tấn Tài khi chọn bà làm nhân vật chụp ảnh cho bộ ảnh Thời chiến 1965 - 1975 cứ quen miệng gọi là nàng mà quên hỏi tên thật. Năm 1973, đạo diễn Nguyễn Hồng Sến quay phim tư liệu về Đồng Tháp cũng chọn bà làm trong số các nhân vật quay và cũng cứ gọi là nàng... Rồi sau đó các đạo diễn, nhiếp ảnh gia cũng cứ gọi bà là nàng, họ nói: “Nàng dễ thương quá, chưa có chồng chắc tui nhào vô”.
Thanh Dũng
